آب ضرورتي براي حيات بشر و مايه حيات كره زمين است و بدون آن حيات معنايي ندارد.
فقدان دسترسي به آب آشاميدني سالم، حقيقتي است كه حدود 20% جمعيت جهان يعني 2/1 ميليارد نفر را گرفتار خود نموده و علاوه بر آن، مناطق رو به توسعه جهان را نيز متأثر از خود ساخته است. تأمين آب به يكي از چالش‏هاي دنياي امروز تبديل شده است و از همين رو، شانزدهم تا بيستم ماه مارس 2006، نشست جهاني آب با هدف بررسي بحران آب در مكزيك برگزار شد.

سؤالي كه مطرح مي‏شود آن است كه چرا شركت كوكاكولا از مهم‏ترين تأمين‏كنندگان مالي و حاميان اين نشست است؟ اين شركت كه به عنوان يكي از مهم‏ترين مصرف كنندگان آب در عرصه جهاني شناخته مي‏شود، با چنين حمايتي، مي‏تواند اعتبار چنين نشستي را به خطر اندازد.

شركت كوكاكولا كه بزرگ‏ترين توليدكننده نوشيدني در دنيا محسوب مي‏شود به اعتراف خودش، تنها در سال 2004، 283 ميليارد ليتر آب استفاده كرده است.

به هر نحوي كه به اين موضوع نگاه كنيم درمي‏يابيم كه اين ميزان آب براي دنيايي كه در آن بيش از يك ميليارد نفر توانايي تأمين آب مورد نياز خود را ندارند، رقمي بسيار بالاست. به عبارت ديگر، ميزان مصرف آب شركت كوكاكولا برابر نياز ده روز آب آشاميدني كل جهان است! در صورتي كه از اين آب استفاده كنيم، مي‏توانيم نياز آب آشاميدني 20% از جمعيت جهان را كه دسترسي به آب سالم ندارند، براي 47 روز تأمين كنيم!

اما شرايط دردناك‏تر آن كه، اين شركت به رغم اين واقعيت‏ها كماكان به روند مصرف خود ادامه مي‏دهد و حتي با غرور اعلام مي‏دارد كه ميزان بهره‏وري‏اش از آب 1 به 7/2 است؛ يعني آن كه به ازاي استفاده از 7/2 ليتر آب آشاميدني سالم، يك ليتر فرآورده توليد مي‏كند. اما به راستي چه بر سر 7/1 ليتر ديگر يعني 63% كل اين ميزان مي‏آيد؟ بله! اين آب صرف شست‏وشوي بطري‏ها، دستگاه‏ها و تجهيزات اين شركت مي‏شود.

در دنيايي كه از هر پنج نفر، يك نفر دسترسي به آب سالم ندارد، آيا موجّه است كه شركتي تا اين ميزان از آب استفاده كند و تا اين حد هم آن را هدر دهد؟ در دنيايي كه آب آشاميدني سالم كمياب مي‏باشد و تنها 5/2% آب موجود در آن قابل شرب مي‏باشد و بقيه آن آب شور و غيرقابل شرب است، اهميت اين مسأله دوچندان مي‏شود.

امروزه رفتار اين شركت همانند محصولات و فرآورده‏هاي آن مورد توجه و بررسي بسياري قرار دارد. هم‏اكنون فرآورده‏هاي اين شركت مشكلات بسياري براي سلامت جهانيان به ارمغان آورده است كه از مهم‏ترين آن‏ها مي‏توان به چاقي، ديابت و آسيب‏هاي دهان و دندان اشاره نمود كه تلاش‏هايي چون حذف اين كالا از مدارس، دقيقاً در اين راستاست.

در هيچ جاي دنيا بي‏توجهي اين شركت به آب و جوامعي كه بقا و دوامشان به آن وابسته است، آشكارتر از هند نيست. ده‏ها هزار نفر در سراسر هند به واسطه سوء استفاده شركت كوكاكولا از منابع آب با مشكلات جدي روبه‏رو شده‏اند. امروزه فعاليت كارخانه‏هاي اين شركت به نحوي جدي بر كيفيت و كميت منابع آب زيرزميني اين كشور تأثير گذاشته و شرايط را براي جوامع محلي سخت‏تر كرده است.

در برخي از مناطق هند، شعبه‏هاي اين شركت روزانه يك ميليون ليتر آب مصرف مي‏كنند كه نتيجه آن كاهش شديد منابع آب زيرزميني و كمبود جدي آن براي ده‏ها هزار نفر از ساكنان محلي است.

نكته مهم ديگر آن كه ميزان بهره‏وري اين شركت از آب در هند يك به چهار است؛ يعني آن كه 75% آب آشاميدني مورد استفاده در روند فعاليت اين شركت به هدر مي‏رود. اما مسأله به همين جا متوقف نمي‏شود. از سويي ديگر، رهاسازي آب به هدر رفته در مزارع و زمين‏هاي اطراف، نه تنها سبب آلودگي منابع آب كه موجب تخريب خاك مناطق هم مي‏شود.

در كشوري كه 70% جمعيت آن متكي به كشاورزي هستند، غصب آب و آلوده ساختن منابع آب و خاك كشاورزي با پيامدهاي جدي همراه مي‏باشد. هم‏اكنون هزاران كشاورز در سراسر هند در نتيجه كمبود آب كه تنها محصول فعاليت شركت كوكاكولاست، در وضعيتي اسفبار به سر مي‏برند. سوء استفاده اين شركت در جامعه هند، با اعتراضات جوامع مختلف همراه شده است. به طوري كه يكي از بزرگ‏ترين شعب آن در پلاچيمادا در ايالات كرالا، در مارس 2004 و با تصميم انجمن روستايي اين ناحيه تعطيل شد.

به دنبال اعتراض رو به گسترده مردم بود كه مقامات ايالات كرالا به دادگاه عالي هند شكايت برده و استدلال نمودند كه امروزه اين روستاي فقير به واسطه استفاده بيش از حد شركت كوكاكولا از آب شرب با كمبود شديد آب روبه‏رو هستند؛ استفاده از آبي كه به توليد فرآورده‏هايي مي‏انجامد كه تنها مردم مناطق ديگر توان خريد آن را دارند. به همين نحو در ديگر مناطق هند نيز شاهديم كه جوامع مختلف گردهم آمده‏اند تا در برابر سوء استفاده شركت كوكاكولا از منابع آب خود ايستادگي كنند.

در چنين شرايطي است كه حمايت اين شركت از نشست جهاني آب مورد تمسخر و استهزاي جوامع محلي هند واقع شده است. به راستي چگونه شركتي با اين پيشينه به پيشگام حمايت از نشستي برآمد كه هدف آن حمايت از استفاده پايدار از آب مي‏باشد؟ بي‏شك چنين حمايتي را مي‏توان حركت حساب شده اين شركت براي انحراف توجه جامعه از رابطه اين شركت با آب برشمرد. 

نويسنده: آميت سريواستاووا
ماهنامه سياحت غرب